Жаніцьба коміна (пасвета, лучніка) – сакральны абрад першага восеньскага запальвання святла ў хаце. Комін – прылада для асвятлення сялянскай хаты ў вячэрні час. Гэта конусападобная труба, якая выходзіць вонкі праз столь і дах.
Пад спецыяльнай адтулінай у столі прымацоўвалі вісячы дымаход, які рабілі з дошак, мешкавіны, плялі з лазы, абмазвалі глінай, да яго падвешвалі звычайную патэльню, каганец, ці невялікую металічную рашотку (пасвет, лучнік). На ім гарэла лучына або дробна пасечаныя хваёвыя карэньчыкі, асвятляючы хату.
Абрад бытаваў пераважна на Палессі і прымяркоўваўся да дня Сымона Стоўпніка, 14 верасня (а некалі, магчыма, да дня восеньскага раўнадзенства). Захаваўся ў Столінскім і Жыткавіцкім раёне, у наш час можна назіраць у вёсцы Пагост. Абрад ушанавання коміна адзначае першае пасля летнягя перапынку запальванне лучыны, якое азначае таксама пераход ад пераважна знадворкавых працаў да працаў у хаце. Вядомы запісы Жаніцьбы коміна, прымеркаванага да вясны – да Фамінога тыдня, першага тыдня пасля Вялікадня.
“Жаніха” адмыслова рыхтуюць да абраду: коміна беляць, упрыгожваюць зелянінай: абвязваюць хмелем, стужкамі, новымі ручнікамі, упрыгожваюць кветкамі. Коміна абсыпаюць гарбузікамі, зернем, кладуць пад яго ахвяру – ласункі, у “каганец” падліваюць гарэлку, кідаюць скрылёчкі сала, масла, што можа ўспрымацца як абрад ахвярапрынашэння, адрасатам якога выступае як персаніфікаваны комін, агонь, так і дух, які звязваўся з агнём, печчу. З кім жэніцца комін? Хто кажа – з хатай, печчу, або нават з працай доўгімі зімовымі вечарамі.
Жанчыны водзяць вакол коміна карагод і спяваюць вясельную песню “жаніху”: “Ой прыйшлі ж ночанькі доўгенькія, мы ж цябе кветкамі ўбіралі, бервяночкам, рутай аперазалі”; “нявесце”: “Праца наша дзеўка гарненька, палюбіць коміна радзенька”.
Комін правамерна суаднесці з цэнтральнай восьсю сялянскага мікракосму. У “Жаніцьбе коміна” назіраецца агульнародавы рытуал ушанавання хатняга свяшчэннага агню з праекцыяй на агонь сусвету з магічнай мэтай спрыяння дабрабыту ў хаце, які разумеўся як і парадак у Сусвеце.
Тэксты аўтараства Ірыны Мазюк.
Фотаздымкі былі зробленыя Андрэем Лянкевічам у вёсцы Пагост Жыткавіцкага раёна 10 студзеня 2009 года.
Для budzma.org
Выкладчык: Уладзімір Лобач
Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў
Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.
Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі
Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў
Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.
Каментароў — 0
Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.