Прэса → Матэрыял з прэсы:

2013.09.12 — Які «куст» без «радзюжкі»?! / Газета "Звязда" (zviazda.by)

Пра абрад 12.06.2011. Публікацыя з'явілася на сайце толькі ў 2013 г. Водзіць гурт, які цяпер завецца "Вытокі". У 2011-м, мабыць, яшчэ заваўся "Світанак". 

У вёсцы Дзятлавічы Лунінецкага раёна навідавоку дыялог розных эпох, якія ўвасоблены гэтым суперхуткасным матацыклам і старажытным абрадам пад назваю «Куст». Менавіта дыялог, а не канфлікт. Вёска жыве па сучасных законах і імкнецца не адстаць ад хады часу. І разам з тым не адмаўляецца ад спадчыны мінулых стагоддзяў, захоўвае вытокі народнай культуры. Летні абыходны абрад «Куст», які штогод тут ладзіцца — толькі адна з праяў палескай самабытнасці. А колькі ёсць іншых традыцый і звычаяў, якія вылучаюць Дзятлавічы сярод населеных пунктаў са страчанымі назаўсёды адметнасцямі!.. Кіраўнік невялікага прадпрыемства ў Дзятлавічах Аляксей Кацуба (на фотаздымку) лічыць добрай прыкметай сустрэчу з «кустом» — сапраўдным помнікам мінуўшчыны.

«Куста ў нас водзяць на другі дзень «Трэйцы», — сказала па тэлефоне завадатарка народных абрадаў Алена Яскевіч. — Спачатку апранаем жанчыну ў лісце, потым вядзём па вёсцы, заходзім нават у тыя двары, дзе нас не чакаюць. «Куст» спрыяе дабрабыту і здароўю, як яго не чакаць?! А як «накустуемся», ідзём да ракі і працягваем святкаваць на «радзюжцы».

Я не стаў разважаць над тым, ці трэба ехаць здымаць амаль зніклы абрад. У Беларусі засталіся адзінкі месцаў, дзе яго яшчэ можна заспець. І адно — на лунінецкай зямлі, у Дзятлавічах. А наконт адлегласці… Падумаеш, дзвесце пяцьдзясят кіламетраў ад сталіцы.

«Мы радзімо Куста
З зялёнага клёну.
Дай нам, пане,
Хоць па залатому…»

Пад спевы гэтай песні дзятлавіцкая настаўніца Галіна Брэзіна літаральна знікала пад убраннем з кляновага лісця, ператваралася ў непазнавальны, бадай міфалагічны вобраз. З галавы да пят у зялёным. На галаве кляновы вянок. Сёлета яна выконвала ролю чараўніцы, якая здольная перадаваць энергію дабрыні і любові, такія неабходныя ў нашы дні. Менавіта так рабілі «кусты» сто, а мо і тысячу гадоў таму.

Спачатку «куста» павялі па шырокай неасфальтаванай вуліцы, і, каб не сілуэты сучасных будынкаў Дома культуры і школы, я мог бы лёгка паверыць, што апынуўся ў пазамінулым стагоддзі. Першым на шляху «куста» быў двор Лідзіі Кацубы, якая не разгубілася і хуценька вынесла на ганак засланы стол з чарачкамі і прысмакамі. Усе хатнія таксама павысыпалі на двор вітаць зялёную госцю і дзякаваць за спевы. Удзельніцы не прымусілі чакаць:

«… А ў нашага Куста
Невялічкі ножкі.
Да вэн не боіцца
Вялікай дарожкі…»

«Куст» падобны на Каляды тым, што за песні і пажаданні гаспадары дзякуюць грашыма ці нечым смачным. Цяпер стала абавязкам класці ў мех ці кош яшчэ і пляшку гарэлкі. А таксама ўдзельнікі абраду могуць перакрыць дарогу, і тады кіроўцы павінны «адкуплівацца». За гэта як абярэг атрымліваюць галінку клёну. Транспарту ў Дзятлавічах, па сучасных мерках, аж занадта. І «куст», які б зялёны ні быў, хутка агаляецца. Вуліц і падворкаў, якія трэба абавязкова наведаць, яшчэ шмат. Як не завітаць да Ніны і Мікалая Канапацкіх, Вольгі Косач, Георгія Чарнавокага, Паўла Чарнавокага, Кацярыны Чарнавокай, Васіля і Кацярыны Молчанаў, Аляксандра і Наталлі Насковічаў, Аляксандры Кацубы… Яны ж такія паважаныя і шчырыя людзі!

Старэйшая жыхарка вёскі Харціна Кацуба пасцяліла перад ганкам ручнік, каб можна было, як раней — паставіць «куста» на ручнік. Галіна Брэзіна скідвае басаножкі і асцярожна становіцца на бялюткі саматканы твор народнага мастацтва. Па просьбе гаспадыні пачынае спяваць «Падаляначку». Удзельніцы гурта «Світанак» падхопліваюць:

«Да пасвіла Подоляночка вола,
Да ехалі казакі з зялёнай дубравы.
«Кідай, кідай, Подоляночка, вола
дай поедэмо з намі…»

У жанчын-паляшучак, якія пражылі доўгае і нялёгкае жыццё, на вачах блішчаць слязінкі. Песня зноў кранула іхнія душы, нагадала пра маладосць. Яны цалуюць «куста» за імгненні шчасця.

Зусім блізка да ракі. «Куста» вядуць на бераг, каб кідаць у Цну вянкі.

Алена і Мікалай Яскевічы — кіраўнікі дзятлавіцкага Цэнтра культуры — тлумачаць, што «кустом» можа быць шчаслівая ў шлюбе і сям’і жанчына, добрая гаспадыня, выдатная маці. Галіна Брэзіна — шматдзетная маці і ўжо бабуля, роля «куста» — яе роля.

«Трэйца», як кажуць у Дзятлавічах, завяршаецца на «радзюжцы» — разасланай даматканай коўдры ці абрусе. Выстаўляюцца ўсе «кустовыя» пачастункі. А які абрус без песні?!

«… Да горэ тому жыці,
Хто жонкі не мае.
Выйдзеш за ворота —
Траўка зелянее.
Да за хорошым мужэм
Жонка молодзее.
А за нядобрым мужам
Лічанько марнее…»

Анатоль Кляшчук. Фота аўтара.
Лунінецкі раён.

• Газета "Звязда" (zviazda.by)

• Кляшчук А. В.

• Яскевіч Алена Дзянісаўна
• Яскевіч Мікалай Юр'евіч

• "Вытокі", фальклорны гурт (аг. Дзятлавічы, Лунінецкі раён)

• аг. Дзятлавічы, Лунінецкі раён (Дятловичский c/c), Брэсцкая вобласць, Беларусь
• Лунінецкі раён, Брэсцкая вобласць, Беларусь
• Брэсцкая вобласць, Беларусь
• Беларусь

• важджэнне куста
• песні куставыя
• тройца